Jubileusz Parlamentarnego Forum na rzecz Demokracji

Litewski Sejmas w Wilnie

Przed 10 laty, w siedzibie litewskiego Sejmasu w Wilnie, grupa posłów z państw nadbałtyckich oraz Ameryki Płn. powołała do życia Parlamentarne Forum na rzecz Demokracji, mające na celu analizę procesów demokratyzacji w różnych częściach świata. W rocznicę tego wydarzenia odbyło się specjalne posiedzenie on-line PFD, którym kierował jego przewodniczący poseł Emanuelis Zingeris, a uczestniczył także prof. Tadeusz Iwiński – jeden z założycieli Forum.

W dyskusji wzięli udział m.in.: prof. Vytautas Landsbergis, który po przywróceniu niepodległości Litwy w marcu 1990 r., jako szef parlamentu, pełnił obowiązki głowy tego państwa oraz Mario Diaz-Balart, członek Izby Reprezentantów z Florydy.

Prof. Iwiński mówił o nasilaniu się tendencji autorytarnych w wielu regionach naszego globu i przypomniał klasyczną triadę Rady Europy: demokracja, prawa człowieka i praworządność.

Wspólne działanie na rzecz postępowej Europy socjalnej

Prof. Tadeusz Iwiński wziął udział w kilkugodzinnym posiedzeniu on-line Rady Naukowej Fundacji Europejskich Studiów Postępowych (FEPS) z siedzibą w Brukseli, która jest intelektualnym zapleczem socjaldemokracji na naszym kontynencie. Z udziałem m.in. szefowej Fundacji Marii Joao Rodrigues (b. minister pracy Portugalii, nazywanej „matką strategii lizbońskiej”) oraz przewodniczącego Rady Enrique Baron Crespo z Hiszpanii (b. szefa Parlamentu Europejskiego) dyskutowano o obecnej sytuacji na naszym kontynencie oraz wyzwaniach stojących przed lewicą, także przed zapowiedzianą konferencją nt. przyszłości Unii Europejskiej.

Ustalono, iż w najbliższym czasie i w przyszłym roku prace Fundacji będą się koncentrować na następujących obszarach tematycznych:

DWIE ROCZNICE 9 MAJA-ŚWIATOWA I EUROPEJSKA

Wybitny pisarz francuski Andre Maurois (właściwie Emile Herzog) trafnie zauważył,że "rocznice były zawsze terenem bardzo podatnym do do rozpalania namiętności". Tak było już w starożytności i jest po dziś dzień. 9 maja to nade wszystko 75 rocznica zakończenia II wojny światowej-największego w dziejach konfliktu zbrojnego,w którym zginęło  ok. 60 mln osób (w tym 27 mln obywateli ZSRR-na temat ścisłości wszystkich  tych danych  nie ma do dziś pełnej zgody),10 mln-Chin, 7mln Niemiec i 6 mln Polski). Późnym wieczorem 8 maja 1945r. marszałek Wilhelm Keitel (skazany potem na  śmierć przez Trybunał Norymberski) podpisał bezwarunkową kapitulację faszystowskich Niemiec. Biorąc pod uwagę różnicę czasu (w Moskwie był już 9 maja) w wielu krajach obchodzona była (np. przez wiele lat w Polsce) lub wciąż jest właśnie ta data.

Różnice stanowisk

W tym roku, ze względu na pandemię Covid-19, po raz pierwszy nie odbyła się na Placu Czerwonym  tradycyjna defilada wojskowa. Ale w wystąpieniu telewizyjnym prezydent Putin powtórzył tezę od pewnego czasu popularyzowaną w Rosji,iż to ustalenia Układu Monachijskiego z 1938r.,a nie układ Ribbentrop-Mołotow przyczyniły się do wybuchu tej wojny.Ta interpretacja w gronie "winnych" odpowiedzialnością obciąża także Polskę w związku z aneksją Zaolzia, co jest naturalnie nie do przyjęcia nad Wisłą,

KACZYŃSKI I GOWIN POTĘGUJĄ CHAOS W POLSKIEJ POLITYCE

Wybitny pisarz rosyjski o korzeniach ukraińskich, autor m.in. "Ożenku" i Rewizora", Mikołaj Gogol twierdził,że "chaos zawdzięczamy nie tyle głupcom,co mędrcom,którzy przecenili swoje siły". W obecnej sytuacji szeregu znamion chaosu  globalnego w wielu dziedzinach można chyba się z tym zgodzić z małą poprawką,iż na ogół chodzi o osoby (zwłaszcza polityków),którzy sami się za mędrców uważają.

To ocena ponadczasowa i potwierdzająca się pod każdą szerokością geograficzną.Także nad Wisłą,by wspomnieć tylko z historii:Targowiczan,ekipę sanacyjną, czy inspiratorów wybuchu Powstania Warszawskiego,choć w tej ostatniej kwestii zdania mogą być wciąż podzielone.

Aktualnie blisko 8-miliardowy świat (pomijając m.in. problemy ekologiczne,klimatyczne, czy demograficzne) stoi przed nowym,wspólnym wyzwaniem jakim jest pandemia koronawirusa oraz związana z nią groźba globalnej recesji gospodarczej (nasza "tarcza" antykryzysowa w tym kontekście jest słaba i dziurawa) .Wciąż trudno przewidzieć wszystkie możliwe scenariusze rozwoju sytuacji i ewentualne analogie do okresów szerzenia się np. hiszpanki czy dżumy.W Polsce na to wszystko nakłada się ostatnia faza kilkuletniego cyklu wyborczego, jakim są wybory głowy państwa,które miały się odbyć 10 maja br.

Czy wybory mają sens?

Banałem jest stwierdzenie,iż przeciętny Polak martwi się dziś głównie o bezpieczeństwo zdrowotne -własne i Bliskich-a także o bezpieczeństwo ekonomiczne w perspektywie dużej inflacji i możliwej utraty pracy.Wybory zeszły na drugi albo jeszcze dalszy plan.Ale Jarosław Kaczyński oraz Prawo i Sprawiedliwość nie chcą przyjmować tego do wiadomości.Z uporem godnym lepszej sprawy forsują przeprowadzenie wyborów,choć kampania została już praktycznie dość dawno zawieszona. Dla nich liczy się bowiem przede wszystkich zagwarantowanie reelekcji Andrzeja Dudy, co za pewien czas-po pogorszeniu się sytuacji wewnętrznej- mogłoby stanąć pod znakiem zapytania.Uznali nawet, że możliwe jest (niezależnie od całkowitego nieprzygotowania na takie rozwiązanie) powszechne głosowanie korespondencyjne które w Polsce-w odróżnieniu od niektórych państw-odbywało się dotąd rzadko i na niewielką skalę.

KORONAWIRUS A WYBORY PREZYDENCKIE W USA I POLSCE

W sposób zupełnie niespodziewany okazuje się,że czynnikiem przesądzającym o wynikach wyborów prezydenckich zarówno w Stanach Zjednoczonych (w listopadzie br.),jak i w Polsce (w maju,o ile ich termin nie zostanie przesunięty) może okazać się sytuacja związana z pandemią koronawirusa,jej rozwój,a zwłaszcza sposób radzenia sobie władz z tym nowym jakościowo wyzwaniem.

Pamiętając o starej maksymie niemieckiej "Alle Gleichnisse hinken" ("wszelkie analogie zawodzą") dostrzega się od razu szereg elementów wspólnych.To przede wszystkim sytuacja ekonomiczna.Nad Wisłą wysoka inflacja,spadek wartości złotego,a nawet groźba recesji (do kategorii bajek należy już  włożyć opowieści członków rządu,szczególnie premiera, o budżecie bez deficytu) budzą uzasadniony niepokój.W USA, m.in.po kontrowersyjnych decyzjach Donalda Trumpa o ograniczeniu wjazdów do Stanów i pół-blokadzie połączeń lotniczych, doszło do niemal paniki na giełdach.Otwarcie porównuje  się to z tzw. Czarnym Poniedziałkiem z października 1987r. Indeks  Dow Jones spadł o 9,99%, Nasdaq o 9,43%,a S&P o 9,51%. Zamknięto Disneyland w  kaliifornijskim Anaheim i nie gra się przedstawień  na Brodway'u.

I nad Wislą i nad Potomakiem kampanie wyborcze zmieniły swój charakter.Z oczywistych względów nie ma dużych wieców,a kandydaci mniej jeżdżą po kraju.Wspólne pozostaje też silne przekonanie,iż trwa teraz test kompetencji oraz przywództwa politycznego.I on może mieć  znaczenie decydujące.Jednak ze względu na różnice w systemie politycznym wynik tego testu łatwiej jest ocenić w prezydenckim systemie amerykańskim niż w naszym parlamentarno-gabinetowym.

C.D. PATOLOGII W POLSKIM WYMIARZE SPRAWIEDLIWOŚCI

Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, której sam SN  n i e uznaje za sąd (i wkrótce prawdopodobnie postąpi podobnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu) zawiesiła w obowiązkach sędziego Pawła Juszczyszyna z Olsztyna oraz obniżyła jego uposażenie o 40%.

Ta ostentacyjna decyzja to  kolejny skandal, a nawet rodzaj prowokacji ministra Ziobry przed konwencją jego ugrupowania (Solidarnej Polski) coraz bardziej rozpychającego się w szeregach nacjonalistycznej prawicy. Magister Zbigniew Ziobro oraz przewodnicząca Trybunału Konstytucyjnego mgr Julia Przyłębska przejdą do historii jako symbole patologii systemu politycznego III RP i naruszania Konstytucji. Falandyzacja prawa za prezydentury Lecha Wałęsy to był mały pikuś w porównaniu z działalnością tej dwójki, której promotorem naturalnie jest Jarosław Kaczyński.

RADA EUROPY OBEJMUJE POLSKĘ PROCEDURĄ MONITORINGOWĄ W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI DEMOKRATYCZNYCH i PRZESTRZEGANIA PRAWORZĄDNOŚCI

W Strasburgu rozpoczęło się posiedzenie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy-najstarszej (zał. w 1949r.) organizacji na naszym kontynencie,składającej się z 47 państw, która zajmuje się głównie demokracją,prawami człowieka oraz praworządnością.

Pierwszego dnia obrad po dyskusji nad raportem  posłów: Azadeha Gustafssona (ze Szwecji) i Pietera Omtziga (z Holandii)  zdecydowaną większością głosów (140:37;1) przyjęto rezolucję, w której stwierdzono,że "reformy sądownictwa oraz wymiaru sprawiedliwości w Polsce generalnie podważają i  poważnie szkodzą niezależności sądownictwa i rządom prawa, stąd powinny zostać zmienione tak, aby były zgodne z zaleceniami Rady Europy". Członkowie Zgromadzenia uznali,iż system sądownictwa jest obecnie podatny na ingerencje polityczne i próby wzięcia go pod polityczną kontrolę władzy wykonawczej,co stoi w sprzeczności z najważniejszymi zasadami państwa demokratycznego kierującego się rządami prawa.

Zaapelowano do prezydenta Dudy,aby nie podpisywał poprawek przyjętych przez Sejm 23 stycznia 2020r.,które by zmniejszały stopień niezależności sądownictwa i poszanowania rządów prawa w Polsce oraz były sprzeczne z artykułami 6 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wezwano też władze do "pełnego poszanowania uchwały polskiego Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020r.".

Sputnik Polska: Prof. Iwiński: Pojęcie „polityka historyczna” jest błędne 28.01.2020

Przemawiając trzykrotnie w Oświęcimiu z okazji 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, prezydent Andrzej Duda tylko jeden raz odważnie wspomniał o żołnierzach Armii Czerwonej, którzy ten obóz oswobodzili. A przecież Andrzej Duda, jak i inni prominentni polscy politycy, apelował o historyczną prawdę.

Jak ujął to na łamach „Rzeczpospolitej” redaktor Jędrzej Bielecki, wolał „patetyczną wizję nieskazitelnego narodu, który walczył na wszystkich frontach II wojny światowej”.

Na tym polu Dudę pokonał tylko prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Przemawiając w Auschwitz, Zełenski mówił wyłącznie o ukraińskich wyzwolicielach Auschwitz, ale ani słowem nie wspomniał, że ci Ukraińcy byli żołnierzami Armii Czerwonej. Wolał też przedstawiać sytuację tak, jak by nie było wśród Ukraińców tych, którzy „obsługiwali” Auschwitz, Treblinkę, Sobibór i inne obozy śmierci.

O komentarz Sputnik poprosił prof. Tadeusza Iwińskiego, polskiego polityka, b. posła na Sejm kilku kadencji.

„Auschwitz nie spadł z nieba”

„Ja słuchałem głównego wystąpienia prezydenta Dudy, który w pierwszym zdaniu powiedział o wyzwoleniu przez Armię Czerwoną kilku tysięcy ludzi, którzy zostali wtedy w Auschwitz.

Oczywiście, są rozmaite manipulacje i nieścisłości historyczne. Kilka lat temu Grzegorz Schetyna, jako minister spraw zagranicznych, powiedział, co było śmieszne, że tak naprawdę Auschwitz-Birkenau wyzwolili Ukraińcy. Jemu się pomyliło, bo to był Front Ukraiński. Przecież w czasie II wojny światowej były rozmaite nazwy frontów i to nie miało nic wspólnego z narodowością, przecież Armia Czerwona składała się z przedstawicieli bardzo wielu narodowości – wyjaśnia prof. Iwiński.

NIEPRZYJEMNE PRAWDY DLA RODZIMEJ PRAWICY

Pomnik I Armii WP na warszawskim Muranowie.

Jedno z ulubionych powiedzeń prezydenta Johna Fitzgeralda Kennedy'ego brzmiało: "Zawsze lepsze są nieprzyjemne prawdy niż przyjemne iluzje". Przypomniałem sobie to sformułowanie w kontekście ogromnej wrzawy, wyzwisk i protestów jakie rozległy się w obozie polskiej prawicy po dość oczywistym stwierdzeniu przewodniczącego SLD, iż to Armia Czerwona wyzwoliła Polskę w 1945r. Swój udział w tym procesie miała też naturalnie I Armia Wojska Polskiego dowodzona przez gen. Zygmunta Berlinga. 

Kilka lat intensywnej propagandy historyków i polityków, szczególnie w okresie rządów PiS, nie było w stanie podważyć na szerszą skalę oczywistych faktów, które są także uznawane powszechnie przez opinię międzynarodową. Nikt przy tym nie neguje tragicznych skutków paktu Ribbentrop-Mołotow podpisanego 23 sierpnia 1939r. w Moskwie, stalinowskich zbrodni na Polakach, których symbolem stał się Katyń, czy dramatów wielu osób przy wyzwalaniu naszego kraju w 1945r. Ale nigdy nie należy zapominać o tym,że 600 tys. żołnierzy radzieckich poniosło śmierć przy oswabadzaniu Polski, stąd godne ubolewania są zdarzające się przypadki niszczenia pomników upamiętniających te wydarzenia. 

NORMALNOŚĆ W WYKONANIU PiS

Drugie expose Mateusza Morawieckiego jako prezesa Rady Ministrów (pierwsze wygłosił po rezygnacji Beaty Szydło z funkcji premiera w grudniu 2017r.) - już niejako klasyczne, po niedawnych wyborach parlamentarnych - było de facto osnute wokół wieloznacznego pojęcia "normalność". Swoisty promotor szefa rządu Jarosław Kaczyński powiedział nawet twardo, że "normalność powinna nam towarzyszyć we wszystkim". Nie wchodząc w rozważania filozoficzne warto jednak zawsze pamiętać o celnej myśli francuskiego pisarza, księcia Francois de la Rochefoucauld, który już w XVII w. zauważył, iż "w życiu zdarzają się przypadki kiedy trzeba być trochę pomylonym, aby znaleźć z nich wyjście". 

Cały ten polityczny wtorek z pewnością nie był typowy, a może i trochę odbiegał od normy. Z samego rana ogłoszono ważną odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu na pytanie prejudycjalne polskiego Sądu Najwyższego dotyczące sytuacji w Izbie Dyscyplinarnej SN i w Krajowej Radzie Sądownictwa. Dla większości prawników i opozycji sprawa była jasna od początku (dla mnie także, jako członka Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, która opracowała,w latach1993-1997, przyjęty następnie w referendum ogólnokrajowym, projekt ustawy zasadniczej- naruszono art. 187 Konstytucji RP, gdyż 15 członków KRS powinni wybierać sędziowie, a nie Sejm (ten-tylko 4). Ten organ wyłoniony nieprawomocnie opiniował następnie kandydatury na sędziów itd. Tę sprawę ma uporządkować według TSUE Sąd Najwyższy i absolutnie nie ma racji minister Ziobro (nie uchodzi on, mówiąc najłagodniej, za wybitnego prawnika; miał nawet kłopoty z dostaniem się na aplikację w Krakowie), iż ostateczny głos należy do Trybunału Konstytucyjnego. Ten organ (przekształcony ostatnio w swoją karykaturę) został powołany, WYŁĄCZNIE do badania zgodności p o l s k i c h aktów prawnych z naszą konstytucją. 

MACIEREWICZ W SZCZYTOWEJ (OSZOŁOMSKIEJ) FORMIE

Wyznaczenie przez prezydenta Dudę (choć zapewne stał za tym prezes PiS) Antoniego Macierewicza na Marszałka-Seniora Sejmu IX kadencji było sprytnym, a nawet nieco przewrotnym zabiegiem. PAD, który de facto już prowadzi swą kampanię wyborczą, potrzebuje do zwycięstwa poparcia szerszego elektoratu aniżeli tylko prawicowy. Stąd na tle takiego polityka, jak były szef MON-radykalnego w swych poglądach, zwolennika szeregu teorii spiskowych itd. Andrzej Duda zaprezentował się  w Sejmie jako "baranek" i zwolennik zasypywania głębokich podziałów politycznych. Niejeden mógł zapomnieć, iż firmował on ustawy jawnie naruszające Konstytucję RP, zwłaszcza dotyczące tzw. reformowania wymiaru sprawiedliwości. Naruszały one także standardy Rady Europy i Unii Europejskiej, co wkrótce ma potwierdzić luksemburski Trybunał Sprawiedliwości.

Macierewicz natomiast mnie NIE zawiódł. Krótki wątek osobisty. Poznałem go przed wielu laty na seminariach dotyczących Ameryki Łacińskiej w Instytucie Historii PAN (na warszawskim Rynku Starego Miasta), na seminariach wybitnego historyka prof. Tadeusza Łepkowskiego (ojca znanej scenarzystki telewizyjnej). Pan Antoni, który miał już za sobą piękną kartę działalności w KOR-ze, zajmował się głównie Indianami z regionu andyjskiego, zwłaszcza Keczua (stąd uczył się też ich języka). Nie znam szczegółów, ale bodaj uniemożliwiono mu otwarcie przewodu doktorskiego i (chyba) wyjazd na stypendium zagraniczne, co nie było oczywiście właściwie.

WAŻNE ROCZNICE

W szybkim tempie zbliża się (wypada 9 listopada br.) 30. rocznica zburzenia Muru Berlińskiego (156 km długości), dzielącego od sierpnia 1961r. dwie części dawnej i obecnej stolicy Niemiec. Głównym (choć nie natychmiastowym) efektem tego wydarzenia stało się zjednoczenie Niemiec, uzgodnione w ramach kilkuetapowej Konferencji 2+4 (oba państwa niemieckie i cztery wielkie mocarstwa - USA, ZSRR, Wielka Brytania i Francja) w 1990r. Polska w niej nie uczestniczyła, ale wtedy właśnie ustalono, iż zostanie zawarty odrębny traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej, co nastąpiło 14 listopada 1990r.

 

Upadek Muru Berlińskiego poprzedziły dwa - nader istotne - wydarzenia dla całej Europy Środkowo-Wschodniej. Pierwsze to polskie obrady Okrągłego Stołu między władzą a opozycją (luty-kwiecień 1989r.), których rezultatem stały się częściowo wolne wybory parlamentarne 4 czerwca 1989r. Drugie - trochę już zapomniane, a przecież symboliczne - to decyzja rządu Węgier z 11 września 1989r. otwarcia granicy z Austrią. Wtedy, w ramach tzw. Rewolucji "Trabantów" z tej możliwości wyjazdu na Zachód skorzystało ok. 13 tys. obywateli Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Powyższe procesy były ze sobą ściśle powiązane. Dlatego też, moim zdaniem, nie ma co kruszyć kopii o to (co nierzadko ma  miejsce) czy dla historycznego procesu głębokich przemian w naszym regionie ważniejsze było zburzenie Muru Berlińskiego czy obrady polskiego Okrągłego Stołu. To pierwsze miało kluczowe znaczenie w aspekcie międzynarodowym, zaś to drugie zwiastowało właściwą drogę do pokojowej transformacji ustrojowej.

BLIŻEJ AFGANISTANU

Na zaproszenie Klubu Publicystów Międzynarodowych uczestniczyłem w spotkaniu z ambasadorem Afganistanu Gul Hussainem Ahmadi. Rozmawiano o stosunkach dwustronnych i perspektywie normalizacji sytuacji w regionie. Nawiązałem do wizyty króla-reformatora Amanullaha, który jeszcze w 1928r., w drodze do Moskwy, zatrzymał się w Warszawie i otrzymał w podarunku od Piłsudskiego lokomotywę (do dziś w tym kraju, ponad dwukrotnie większym od Polski, nie ma kolei). Wyraziłem opinię, iż jest to kraj nieujarzmiony, w którym wszyscy przegrali - od Aleksandra Wielkiego przez Brytyjczyków, ZSRR (wojska radzieckie stacjonowały tam przez 10 lat) i podobnie dzieje się z interwencją NATO (zwłaszcza USA).

Stolica kraju - Kabul.

Dyskutowano też o możliwościach pojednania z talibami (rozmowy od dawna, m.in. w Katarze, prowadzą Amerykanie), szansach na zmniejszenie produkcji opium oraz na rekonstrukcję wspaniałych posągów buddyjskich w Bamianie, w górach Hindukuszu z IV-V wieku, które talibowie wysadzili w 2001r.